Tùy theo dáng cây, ta có thể sửa theo thế đứng, thế nghiêng, thế nằm; bằng cách cắt gọt, đục đẽo cho lồi lõm, làm lão hóa, tăng cường thêm giá trị của cây mai bến tre… Chơi kiểng, chơi bonsai thì phải luôn luôn cắt tỉa, uốn sửa cho đẹp. Công nghệ sửa mai bao gồm: cắt tỉa uốn nắn, căng kéo, quấn dây đồng, neo, cảo, đục, khoét, làm lão hóa…
1. Công nghệ sửa thân – Thân là thành phần to cứng sau gốc, muốn sửa phải có nòng sắt, cảo, cây nêm, dây kẽm, dây đồng. Việc trước tiên, phải để thân cây trước mặt, xoay qua xoay lại, nghiên cứu sắm thế uốn cho đúng.
– Lấy nòng bằng sắt đã uốn sẵn, cặp ủ ấp sát vào thân cây, lấy dây kẽm buộc trong khoảng từ từng ruột một, từ gốc cây trở lên siết thật chặt, ép cho thân cây ấp ôm lấy nòng sắt. Lâu ngày, thân cũng sẽ cong queo theo thế của nòng sắt.
– Muốn uốn cong một đoạn thì cần cột kẽm hai đầu rồi căng xoắn dây kẽm lại, thân cây sẽ cong nằm xuống như thế thác đổ. Còn thân nhỏ, nhánh nhỏ chỉ cần lấy dây kẽm đủ lớn, quấn thưa dọc theo thân, nhánh, rồi 2 tay kềm uốn vặn vẹo xoắn theo chiều khu ốc, dây kẽm giữ lại theo hình mình đã uốn.
– Cây bonsai rất ngắn, rất giòn, phải uốn trong khoảng từ, mỗi ngày một tí, lâu ngày cũng sẽ đúng theo hình ta muốn. Thân cây bắt đề nghị đầu voi đuôi chuột, tức là gốc lớn, thân cây nhỏ dần dần lên tới ngọn mới đẹp. Gốc đẹp mà thân cây bị cưa cắt ngang đứt đoạn có thẹo to, mất ngọn là làm mất trị giá của cây mai.
>>Xem thêm: Hướng dẫn cách trộn đất trồng mai tốt nhất
hai. Công nghệ sửa rễ – Rễ là thành phần nằm sâu dưới đất, rất cứng, giòn, khó sửa. Muốn sửa phải moi rễ lên, lấy đá chêm, căng kéo, sắp đặt cho xòe ra bốn phía, theo kiểu chân nôm, hoặc cho lắt léo lồi lõm, nằm trên mồm chậu mới đẹp.
– Bộ rễ rất quan yếu, góp phần chăm sóc sắc đẹp cho cây kiểng, nhất là cây bonsai, bộ rễ phải nổi hẳn lên trên mặt khay, chậu, dĩa.
– Kiểng cổ còn để lại nhiều cây có bộ rễ kỳ lạ, uốn thành hình chân thú: Long, Lân, Quy, Phụng trông rất đẹp mắt.
3. Công nghệ sửa gốc – Cây mai thường là cây độc thân, nên gốc rất lớn, phải sửa ngay từ lúc cây còn nhỏ, giả dụ để to quá khó sửa. Tùy theo dáng cây, ta có thể sửa theo thế đứng, thế nghiêng, thế nằm; bằng cách cắt gọt, đục đẽo cho lồi lõm, làm lão hóa, tăng thêm trị giá của cây mai.
– Kiểu xưa còn để lại phổ thông gốc hóa long, hóa hổ khôn xiết quý giá. Ngày nay cây bonsai có gốc xù xì, lồi lõm, uốn nắn kết hợp giữa cây với chậu. Gốc còn dùng để Phân tích tuổi của cây, càng già càng quý.
4. Phương pháp sửa cành – Cây mai có cực nhiều cành, cành phối hợp với thân uốn thành thế, phối hợp với tàn lá uốn thành tay. Sửa nhánh hơi dễ bằng cách cắt tỉa hoặc quấn dây uốn xoắn.
– Cắt tỉa là công phu nhất, muốn cho nhánh xoay về hướng nào thì cắt đọt ở nách lá về hướng ấy, ngay nách lá ấy sẽ mọc một chồi non xoay về hướng ta muốn. Cách này đẹp, nhưng phải đợi lâu mới thành nhánh đủ to.
– Quấn dây đồng, dây kẽm: chỉ cần một dây kẽm đủ to, dài gấp đôi nhánh cây để quấn cho đủ, ngày nay có dây nhôm bọc chỉ chung quanh quéo, rất nhân tiện vì không ăn khuyết vô vỏ cây. Quấn dọc theo nhánh muốn uốn, theo chiều kim đồng hồ cho đồng nhất, 2 tay nắm lấy nhánh. Bạn không nên để quá lâu ngày vì có dấu dây kẽm ăn khuyết vào nhánh uốn, sẽ không đẹp bằng kỹ thuật cắt tỉa. Quấn kẽm hữu ích là nhanh và có thể uốn kéo một nhánh từ bên này qua bên kia thân cây, khi ở mé đó thiếu tàn nhánh.
– Theo kiểng cổ, uốn tàn bình thường bên nào theo bên đấy gọi là tàn văn, còn uốn tàn trong khoảng mé bên này kéo sang qua mé bên kia gọi là tàn võ. Còn nhánh lớn quá ko quấn dây kẽm bẻ được thì phải dùng nòng sắt cặp, như uốn thân cây vậy.
5. Phương pháp tỉa lá – Cây mai trồng ngoài vườn để chơi hoa thì ít có ai tỉa lá. Cây mai trồng trong chậu thành kiểng, thành bonsai mới tỉa lá cho thông thoáng để thấy rõ thân, nhánh, nhất là mai bonsai phải tỉa cho thật thoáng để thấy cả cỗi rễ, cành nhánh cho đẹp. Tỉa lá chỉ cắt bỏ các lá dôi thừa, các đọt non mới mọc ra dài quá, che tắt hơi cả mặt chính của cây.
– Nhưng bất cứ cây mai nào có giá trị nhất dù trồng ở đâu, trồng theo kiểu nào, đến Tết đều phải lảy hết lá, để thúc đẩy ra hoa trong 3 ngày Tết.
6. Phương pháp lão hóa – Ngày xưa muốn có cây mai kiểng già phải đợi rộng rãi năm, ngày nay có đa dạng công cụ như: phương tiện đục khoét và chất hóa học để làm lão hóa cây mau lẹ hơn. Muốn làm cho thân cây phù lên, thì dùng cây đập dài theo chỗ đó cho bầm dập phù lên, hoặc sử dụng kim châm thật mạnh, đều chung quanh quéo thân cây (nhưng cần nhớ phải chừa một tuyến phố rãnh nhỏ trên vỏ, để cho cây có thể dẫn nhựa lên nuôi cây). Cây giận dữ nứt da thành sẹo. Bôi thuốc vào, khi cây lành sẹo, sẽ thấy chỗ đấy phù lên, sần sùi có vẻ già nua.
– Thuốc hóa học để làm lành sẹo cho cây kiểng thông dụng nhất là vaseline. Ví như không tìm được thuốc trên, thì có thể tự chế bằng cách nấu mỡ bò với thuốc ký ninh vàng và thuốc trừ nấm.
– Để làm bóng những chỗ lột da tạo lão hóa, thì sau khi lột vỏ một đoạn thân hoặc một đoạn nhánh xong rồi, phải lấy giấy ráp đánh cho suôn sẻ, mới trâm thuốc như oxy đồng hoặc acid citric hay sulfur calci, chỗ đó sẽ trở nên trắng và bóng láng.